Η ακριβής προέλευση του στοματικού νάρθηκα προστασίας είναι ασαφής.

Τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι η έννοια της mouthguard ξεκίνησε στο άθλημα της πυγμαχίας. Ηταν διαμορφωμένο από βαμβάκι, ταινία, σφουγγάρι, ή μικρά κομμάτια ξύλου. Ο W. Krause, ένας Βρετανός οδοντίατρος, άρχισε να κατασκευάζει για τους μπόξερ (1892) από λωρίδες ενός φυσικού ρητινώδους καουτσούκ, η γουταπέρκα ,για την κάλυψη των άνω τομέων του μπόξερ.Η εφεύρεση Phillip Krause είχε επισημανθεί σε έναν αγώνα πρωταθλήματος 1921 μεταξύ του Jack Britton και Ted “Kid” Lewis και οωομάσθηκε « ασπίδα των ούλων. » Υπήρξαν άλλες αξιώσεις για την εφεύρεση του στοματικού νάρθηκα προστασίας, καθώς ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1900 στο Λονδίνο , ο Ιακώβ, δημιούργησε ελιδος mouthguard . Το 1916 ο Αμερικανός οδοντίατρος Thomas A. Carlos, κατασκεύασε ένα βελτιωμενο ναρθηκα στόματος και κατοχύρωσε την πατέντα το 1919 . Ένας άλλος οδοντίατρος από το Σικάγο, Ε Allen Franke,ζήτησε δικαιώματα για την πατέντα μια και κατασκεύαζε τυς νάρθηκες για τους μπόξερ πριν από το 1919. Ο ενδιαφέρον για τους νλαρθηκες του ηλθε και πάλι στο επίκεντρο της προσοχής σε έναν αγώνα πυγμαχίας το 1927μεταξύ των Jack Sharkey και ο Mike Mctigue . Ο Mctigue είχε κερδίσει το μεγαλύτερο μέρος του αγώνα, αλλά ένα σπασμένο δόντι έκοψε τα χείλη του, και αναγκάστηκε να χάσει το ματς. Από εκείνο το σημείο και μετά, νάρθηκες εγιναν υποχρεωτικοί για όλους τους πυγμάχους. Το 1930, οι προστατευτικοί ναρθηκες εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην οδοντιατρική βιβλιογραφία. Ο Mayer, οδοντίατρος καιεπιθεωρητής πυγμαχίας , περιέγραψε νάρθηκες ενισχυμένους με χαλύβδινα ελασματα. Το 1947, ένας οδοντίατρος από το LA, ο R, Lilyquist, έκανε μια σημαντική ανακάλυψη με την εισαγωγή της διαφανούς ακρυλικής ρητίνης και της διαμόρφωσης του νάρθηκα ώστε να εφαρμόζει στα άνω ή κάτω δόντια το οποίο ηταν μεγάλη βελτίωση σε σχέση με τον παχύ mouthguard . Αυτό σήμαινε ότι ο αθλητής θα μπορούσε να μιλήσει σε ένα κανονικό τρόπο, ενώ ο νάρθηκας ήταν στη θέση του. Στο τεύχος Ιανουαρίου 1948 του περιοδικού της American Dental Association, η διαδικασία για την κατασκευή και την τοποθέτηση του mouthguard περιγράφηκε λεπτομερώς ( Lilyquist) Ετσι αναγνωρίσθηκε ως ο πατέρας της σύγχρονης αθλητικοΟδοντιατρικής. Ο πρώτος αθλητής για να φορέσει το ακρυλικό mouthguard ήταν μέλος της ομάδας μπάσκετ του UCLA, Dick Perry, Στη δεκαετία του 1940 και του 1950,το οδοντιατρικό τραυμα αντιστοιχούσε στο 24-50% του συνόλου των τραυματισμών στο αμερικανικό ποδόσφαιρο. Το 1952, το περιοδικό Life οδήγησε στην ένταξη των προστατευτικών ναρθήκων σε άλλα αθλήματα επαφής. Το 1960, η ADA πρότεινε τη χρήση των προστατευτικών ναρθήκων λάτεξ σε όλα τα αθλήματα επαφής. Μέχρι το 1962, όλοι οι ποδοσφαιριστές στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν υποχρεωμένοι να φορούν νάρθηκες. Το National Collegiate Athletic Association (NCAA), ακολούθησε το 1973 και έκανε νάρθηκες υποχρεωτικά στο ποδόσφαιρο κολλεγίων. Από την εισαγωγή του στοματικού νάρθηκα προστασίας, ο αριθμός των οδοντικών τραυματισμών έχει μειωθεί δραματικά.
Νάρθηκες έχουν γίνει ένα πρότυπο σε πολλά αθλήματα. Εκτός από το ποδόσφαιρο, το NCAA απαιτεί σήμερα νάρθηκες στο χόκεϊ επί πάγου , χόκεϊ επί χόρτου , και το λακρός . Η ADA δείχνει ότι οι νάρθηκες είναι εξαιρετικά αποτελεσματικoί στην πρόληψη των τραυματισμών του προσώπου σε επαφή και μη-επαφής σπορ. Η ADA συνιστά νάρθηκες να χρησιμοποιηθεί σε 29 αθλήματα: ακροβατικά , μπάσκετ , ποδηλασία , πυγμαχία , ιππασία, ποδόσφαιρο , γυμναστική , χάντμπολ , χόκεϊ επί πάγου, πατινάζ , λακρός, πολεμικές τέχνες , ρακέτες , το ράγκμπι , notoGP,σκέιτ μπορντ , το σκι , ελεύθερη πτώση με αλεξίπτωτο , ποδόσφαιρο , softball , σκουός , σέρφινγκ , βόλεϊ , υδατοσφαίριση , η άρση βαρών και η πάλη . Σήμερα δυστυχώς μεγάλο μέρος της κατασκευής και διάθεσης των mouthguards εχει περασει σε Εταιρειες αθλητικων ειδών όπως Nike,Shockdoctor,RDX,Gum Shield,Ninja,Air Max κλπ

Σε φυσιολογικές συνθήκες στο στοματικό περιβάλλον υπάρχει ομοιόσταση, δηλαδή ισορροπία μεταξύ παθογόνων και μη παθογόνων βακτηρίων. Παράγοντες που επηρεάζουν την ομοιόσταση είναι το PH του σάλιου, η τοπική και η γενική άμυνα, τοπικοί παράγοντες, στοματική υγιεινή. Λόγω συχνής λήψης τροφής και υγρών η κακή στοματική υγεία είναι συχνή στους αθλητές. Παρατηρείται επίσης αυχενική και μασητική διάβρωση λόγω διατροφικών συνηθειών και αύξηση του δείκτη DMFT λόγω μείωσης της σιελόρροιας ειδικά στους πρωταθλητές. Ιδιαίτερα οι κολυμβητές φαίνεται να έχουν αυξημένα τερηδογόνα βακτήρια. Είναι εύλογο να συστήσουμε τη μείωση της συχνότητας και τη διάρκεια λήψης των sports drinks (χαμηλό PH, υψηλή συγκέντρωση CH) στους αθλητές, ώστε να δίδεται ο χρόνος επανασβεστίωσης στους οδοντικούς ιστούς. Για εξισορρόπηση της αφαλάτωσης, συνίσταται η χρήση οδοντότσιχλας με υποκατάστατο ζάχαρης, χρήση μαλακής οδοντόβουρτσας, φθοριούχος δοντόκρεμα 1450 ppm, τοπική φθορίωση με φωσφοπεπτίδιο καζεϊνης(Duraphat) και χρήση κάποιου διαλύματος.

Η φυσική λειτουργία του ΚΓΣ διαταράσσεται όταν ξεπεράσουμε την αντοχή του. Το τραύμα είναι ένας σημαντικός παράγοντας. Ο μακροτραυματισμός διακρίνεται σε άμεσο με ανοιχτό ή κλειστό στόμα και έμμεσο. Η οπίσθια δίστοιβη στιβάδα (bilaminar zone)σε φυσιολογική λειτουργία συνεργάζεται (αντιρροπώντας) με τον έξω πτερυγοειδή μυ. Έτσι, στην πρόσθια κίνηση έλκει ο έξω πτερυγοειδής και χαλαρώνει η b.z., ενώ σε διάνοιξη έλκει η b.z. Σε περιπτώσεις χαλάρωσης της b.z. από τραύμα οξύ ή χρόνιο ο δίσκος στο κλείσιμο δεν μπορεί να επανέλθει φυσιολογικά στη θέση του, με αποτέλεσμα το clicking(από απότομη επαναφορά του δίσκου) και τον πόνο. Σε πιο βαριά κατάσταση, ο δίσκος έχει σταματήσει να επανέρχεται στη θέση του, οπότε δεν υπάρχει το clicking, αλλά συχνά εμφανίζεται κριγμός, καθώς και ο κόνδυλος κινείται με παρεμβολή του b.z. και συνυπάρχει μειωμένη διάνοιξη και μειωμένη πλάγια κίνηση προς την αντίθετη πλευρά. Ακτινογραφικά παρατηρείται ανάπτυξη οστεοφύτων στον κόνδυλο, αδρότητα των αρθρικών επιφανειών , αλλαγή της απόστασης κονδύλου- γλήνης. Το κτύπημα με κλειστό στόμα καταπονεί λιγότερο την ΚΓΔ. Θεραπευτικά προτείνεται η παρέμβαση με χρήση αρθροσκοπίου για απελευθέρωση της άρθρωσης από τις συμφύσεις. Σε περίπτωση εκγόμφωσης δοντιού αυτό θα πρέπει να τοποθετείται είτε στο φατνίο, είτε στην ουλοπαρειακή ή στο γάλα ή τέλος στο διάλυμα Hank. Ακολουθεί με την επίσκεψη στο ιατρείο η συρραφή των μαλακών ιστών και ακινητοποίηση των δοντιών. Χρήσιμη είναι η λήψη ακτινογραφίας για ανεύρεση τυχόν εμβυθισμένων τμημάτων δοντιών . Πιο σοβαρές βλάβες σχετίζονται με κατάγματα γνάθων, ιδίως στην κάτω γνάθο. Μια άμεση διάγνωση είναι η απότομη αλλαγή σύγκλεισης, η αδυναμία και o πόνος στην κίνηση της κάτω γνάθου. Όταν η CPR ( ΚΑΡΠΑ) είναι απαραίτητη τότε πρωταρχικά θα πρέπει να απελευθερωθεί με κατάλληλους χειρισμούς της κάτω γνάθου ο αεραγωγός. Κατόπιν γίνεται έλεγχος του σφυγμού και νευρολογικός έλεγχος(ΑΒPU). Θα πρέπει να γίνεται έλεγχος του αυχένα και γενικά της σπονδυλικής στήλης. Ένα στα τρία παιδιά προσχολικής ηλικίας και ένα στα τέσσερα σχολικής ηλικίας εμπλέκονται στο οδοντιατρικό τραύμα με προεξέχοντα(80% κατά Andreassen) τα άνω πρόσθια. Παράγοντες που επηρεάζουν τη συχνότητα είναι το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικό οικονομικό επίπεδο, ορθοδοντικές ανωμαλίες, αθλητισμός. Το 30% των ατυχημάτων συμβαίνουν κατά την αθλητική δραστηριότητα, ιδίως σε αθλήματα που ενέχουν κίνδυνο πτώσης, που έχουν έντονη επαφή ή χρησιμοποιούν μπαστούνι. Το οδοντικό τραύμα δύναται να προκαλέσει απώλεια οδοντικής ουσίας άμεσα ή μεταγενέστερα με απορρόφηση ρίζας. Οι νάρθηκες προστατεύουν από το οδοντικό τραύμα και αποσβένουν τις δυνάμεις από το σημείο εφαρμογής τους σε μεγαλύτερη επιφάνεια. Ταυτόχρονα, δεν επιτρέπουν την άσκηση μεγάλης δύναμης στη βάση του κρανίου επειδή κρατούν σε απόσταση 3-5 mm τον κάτω από τον άνω φραγμό. Φυσικά προστατεύούν και από διασχίσεις μαλακών ιστών από τα δόντια. Οι νάρθηκες διακρίνονται σε: Προκατασκευασμένους (πλαστικοί ή PVC). Δεν έχουν καλή προσαρμογή και εφαρμογή και δεν επιτρέπουν καλή αναπνοή. Μερικώς προσαρμοζόμενοι(θερμοπλαστικοί, PVC) οι οποίοι έχουν μέτρια εφαρμογή Οι custom made(ΕVA, PVC, ακρυλικό, PVA-PE, latex rubber). Τα υλικά των ναρθήκων με θερμοσχηματισμό λαμβάνουν το ιδεώδες σχήμα. Οι συσκευές θερμοσχηματισμού είναι είτε αρνητικής πίεσης(0,75 bar) είτε θετικής πίεσης 4-6 bar. Οι Parket et al.(1994) παρατήρησαν μείωση του πάχους του EVA κατά τον θερμοσχηματισμό σε εκμαγείο 20 mm, το οποίο φθάνει το 40-50% σε νάρθηκες 3 mm, 25% στους νάρθηκες 1mm και 30% σε νάρθηκα 2 mm. Έτσι, το ιδεώδες πάχος είναι 3 mm και μείωση κάτω από αυτό το όριο αυξάνει την πιθανότητα τραυματισμού. Κατασκευή εξατομικευμένων διαστρωματικών αθλητικών ναρθήκων. Ο νάρθηκας θα πρέπει να έχει καλή συγκράτηση (2,7 Newton ο προκατασκευασμένος και 9 Newton ο custom made). Οι διαστρωματικοί νάρθηκες έχουν καλύτερη απόσβεση από αντίστοιχους σε πάχος μονοστρωματικούς. Καλύτερη συγκράτηση έχουν οι ανοιχτόχρωμοι. Το κοπτικό άκρο των άνω τομέων είναι το πλέον σημαντικό στην προστασία από κτύπημα και ενδείκνυται η χρήση 2 φύλλων των 2mm. Η επέκταση του νάρθηκα είναι μέχρι το βάθος της ουλοπαρειακής αύλακας (1,5-2mm από το βάθος της). Καλύπτει όλα τα δόντια μέχρι από του 1ου γομφίου και όλο το οστούν της άνω γνάθου και υπερώια με διάνοιξη απόφραξης ( anti –dam) για καλύτερη εφαρμογή. Η απόσταση άνω και κάτω γνάθου πρέπει να είναι 4-5 mm στην περιοχή των κοπτικών. Νάρθηκες μπορούν να γίνουν και σε ορθοδοντικούς ασθενείς, αφού αποκλείσουμε τα brackets με erkogum. Φυσικά, η αποτύπωση γίνεται χωρίς το σύρμα με σωστής έκτασης δισκάριο και σιλικόνη (double mix one stage). H αναπροσαρμογή γίνεται είτε ενδοστοματικά μέσω εμβάπτισης σε θερμό νερό είτε εξωστοματικά σε εκμαγείο και θερμό αέρα.